یکی از کارکردهای مهم زئولیت Zeolite در صنعت و به طور قطع مهمترین کاربرد آن در صنایع شیمیایی، استفاده از زئولیت به عنوان کاتالیست در واکنش های مختلف شیمیایی است. در سال 1962 برای اولین بار زئولیت X و زئولیت Y در فرآیند FCC استفاده شدند. هم اکنون بسیاری از واکنش ها با استفاده از زئولیت های مختلف انجام می شود و تعداد این واکنش ها و همچنین تعداد زئولیت هایی که در فرآیند های شیمیایی به عنوان کاتالیزور شرکت می کنند، روز به روز افزایش یافته است.
اما دلیل جذابیت زئولیت به عنوان کاتالیست چیست؟ شاید ساده ترین و اقتصادی ترین دلیلی که به ذهن برسد قیمت پایین تر آن نسبت به سایر انواع زئولیت ها باشد. اما این ویژگی مهم باید در کنار عملکرد خوب آنها نیز باشد. در کل به سه دلیل عمده زئولیت ها قابلیت بسیاری خوبی برای کاتالیست شدن دارند.
زئوليت كاتاليست بسيار كارآمدي است و ساختار ريز حفره دارد. خصوصيات ساختماني زئوليت نظير تشكيل تمام مواد بلوري به كندي از محلول هاي سازنده خود رسوب مي كند. نوع دقيق زئوليت حاصله به شرايط سنتز شامل نوع و غلظت گونه هاي حل شده بستگي دارد . معمولا مواد اوليه سنتز زئوليت ، آلومينات سديم و سيليكات سديم (اسيد سيليسيك) است. سنتزها در دماهاي بين k300-k450 وقتي شرايط فيزيكي تقريبا هيدروترمال است انجام مي شود . پارامترهاي مهم موثر بر نوع زئوليتي كه تشكيل ميشوند عبارتند از غلظت واكنش دهنده ها ، وجود تركيبات خاص ، دما ، ph و زمان تماس زئوليت ها است كه فازهاي زئوليتي از لحاظ ترموديناميكي پايدار نيستند. ساختار ريزحفره زئوليت اگربه مدت كافي و تحت دما و فشار مناسب در تماس با محلول سازنده اش باشد سرانجام به فازهاي آلومينوسيليكات چگال تر تبديل مي شود.
زئولیت دنیای بسیاری متنوعی از انواع سایت های اسیدی و بازی برونستد و لوئیس می باشد. قدرت، دانسیته و محل قرار گیری متفاوت در انواع زئولیت این ماده را تبدیل به کاتالیستی قدرتمند در بسیاری از واکنش ها با شرایط متفاوت کرده است.
خاصیت الک مولکولی (molecular sieve) زئولیت با داشتن اندازه حفرات متنوع باعث شده که در بسیاری از واکنش ها به عنوان کاتالیست شکل گزین انتخاب شوند. این خاصیت انتخاب پذیری فوق العاده ای به زئولیت در بسیاری از واکنش ها داده است.
زئولیت بر خلاف مواد متداول برای کاتالیست ها دارای انواع بسیاری مختلف با قابلیت های مختلفی همچون ساختار کریستالی، سایت های اسید و بازی، اندازه حفرات و غیره هستند. این تنوع خواص باعث شده است، خواص مورد نیاز برای یک کاتالیست را در ساختار زئولیت اعمال کرد و در واقع یعنی خواص را به صورت کنترلی و انتخاب شده برگزید.
و اما مهمترین کاربردهای کاتالیست زئولیت در صنایع پروشیمی و پالایشگاهی به صورت زیر است:
- کاتالیست فرآیند Fluid Catalytic Cracking با انواع زئولیت X، زئولیت Y، زئولیت ZSM-5 و ...
- کاتالیست فرآیند Hydrocracking با انواع زئولیت ZSM-5، زئولیت MCM-41و ...
- کاتالیست فرآیند Dewaxing با انواع زئولیت ZSM-5، زئولیت MCM-22 و ...
کاتالیست زئولیت بعنوان کاتالیست فرآیند ایزومریزاسیون
- کاتالیست فرآیند Cyclar با انواع زئولیت ZSM-5 و ...
- کاتالیست فرآیند های MTG و MTO
- کاتالیست فرآیند Ethylbenzene Manufacture
- کاتالیست فرآیند Isopropylbenzene Manufacture
- کاتالیست فرآیند Isomerization of Xylenes
- کاتالیست فرآیند Disproportionation of Toluene
- کاتالیست فرآیند Oxidation and Ammoxidation
- کاتالیست فرآیند Amination
شرکت زیگ دانش اهورا بعنوان یکی از تامین کنندگان کاتالیست زئولیت از معتبرترین شرکت های سازنده کاتالیست در جهان می باشد. فروش کاتالیست زئولیت تولیدکنندگان معتبر توسط شرکت زیگ دانش اهورا صورت می پذیرد.