تصور دنیاي صنعتي مدرن بدون كاتالیست غیرممکن است، زيرا بیش از 19 درصد مواد شیمیايي حداقل از يك مرحله كاتالیستي در فرآيند تولید عبور مي كنند و 29 درصدكل محصولات صنعتي دنیا در زنجیره تولید خود به كاتالیست نیاز دارند.
كاتالیست از مهمترين مواد مورد نیاز صنايع تبديلي از جمله صنعت نفت و گاز مي باشد. اين دسته از مواد نقش بسیار كلیدي در فرآيندهاي اصلي واحدهاي پتروشیمي و پالايشگاه ها دارد به طوري كه زنجیره تبديل محصولات خام و كم ارزش به محصولات با ارزش افزوده، بدون فرآيندهاي تبديلي كاتالیستي امکان پذير نخواهد بود. در سال هاي گذشته كاتالیست كاركرد ويژه اي در كاهش میزان آلاينده هاي زيست محیطي در بخش حمل ونقل و صنعت مبدل هاي كاتالیستي به كار گرفته شده در اگزوز خودروها و صنايع نیز داشته است.
پالايشگاه هاي نفت با هدف تبديل نفت خام و يا ميعانات گازي به فرآورده هاي نفتي ايجاد مي شوند. بدون شك دسترسي به منابع خوراک و فناوري های مورد نیاز، بزرگي و تنوع بازار فرآورده هاي پالايشگاهی و یکپارچه سازی مجتمع های پالایشی و پتروشیمی منجر به توليد اقتصادي محصولات پالایشی خواهد شد. در حالت كلي فرآيندهاي مورد استفاده در صنايع پالايشگاهي به چهار دسته عمومي تقسيم مي شوند:
- فرآيندهاي جداسازي Separation Processes
- فرآيندهاي تبدیلی/ شكست مولكولي Conversion Processes
- فرآيندهاي كاهش گوگرد Desulfurization Processes
- فرآيندهاي ارتقاء كيفيت و خواص محصولات Finishing Processes
فرایندهای جداسازی شامل فرایندهای جداسازی آب و نمک و کلیه فرایندهای تقطیر اتمسفریک و تقطیر در خلاء می باشد. فرایندهای تبدیلی نیز، همانطور که از اسمش مشخص است، به منظور تبدیل هیدروکربن های سنگین به سبکتر مورد استفاده قرار می گیرند. در واقع هر قدر خوراک ورودی به مجتمع پالایشگاهی سنگین تر باشد (API پایین تر)، نیاز به فرایندهای تبدیلی بیشتر خواهد شد. از فرایندهای تبدیلی می توان به واحدهای کراکینگ (بستر سیال، حرارتی، آیزوماکس) اشاره نمود که برش های سنگین تولیدی در برج تقطیر در اتمسفریک و خلاء را به محصولات سبک و میان تقطیر تبدیل می نمایند. از مهمترین واحدهای تبدیلی و به نوعی پیوند دهنده صنعت پالایش و پتروشیمی می توان به واحدهای کراکینگ بستر سیال FCC اشاره نمود. این واحدها با تولید الفین های سبک (پروپیلن و بوتیلن) و همچنین بنزین از مهمترین واحدهای پالایشگاه های جدید می باشد.
یکی از مهمترین واحدهای فرایندی در هر پالایشگاهی، واحدهای کاهش میزان گوگرد می باشد که تمامی آنها نیز تحت کاتالیست می باشد. این واحدها جهت حذف گوگرد و فلزات سنگین و سایر ترکیبات آلاینده از برش های مختلف تولیدی به کار می روند. از مهمترین واحدهای حذف گوگرد می توان به فرایندهای تصفیه هیدروژنی برش های نفتا Naphtha HydroTreating ، نفت سفید Kerosene HydroTreating و نفت گاز Gas Oil HydroTreating اشاره نمود.
فرایندهای ارتقاء کیفیت نیز شامل واحدهای تبدیل کاتالیستی Reforming ، ایزومریزاسیون Isomerization و آلکیلاسیون Alkylation اشاره نمود که تمامی این واحدها نیز کاتالیستی می باشند.
به نظر می رسد، بخش عمده ای از ارزش افزوده ایجاد شده در مجتمع های پالایشی ناشی از فرایندهای تحت کاتالیستی می باشد به همین منظور نیز انتخاب و استفاده کاتالیست مناسب از مهمترین عوامل ایجاد ارزش افزوده پایدار در این صنعت خواهد بود.
كاتالیست هاي فرآيندي در مجتمع هاي پالايشگاهي و پتروشیمي نقشي بسیار كلیدي دارند كه در صورت عدم تأمین كمّي و كیفي آنها، اين مجتمع ها از مدار تولید خارج مي شوند.
مجتمع هاي پتروشیمي جهت تبديل برش هاي هیدروكربوري و گاز طبیعي به محصولات نهايي از فرآيندهاي مختلفي استفاده مي نمايند. بهطور معمول فرآيندهاي موجود در مجتمع هاي پتروشیمي را مي توان به دو دسته پلیمري و غیرپلیمري تقسیم بندي كرد. بر همین اساس كاتالیست هاي مصرفي در مجتمع هاي پتروشیمي نیز به كاتالیست هاي پلیمري و غیرپلیمري تقسیم بندي مي شوند. برخالف كاتاليست هاي پالايشگاهي، كاتاليست هاي مورد استفاده در صنعت پتروشيمي از تنوع بسيار زيادي برخوردار مي باشد، اما حجم مصرف هريک از آنها در قياس با كاتاليست هاي پالايشگاهي كمتر است.
شرکت زیگ دانش اهورا بعنوان یکی از تامین کنندگان کاتالیست فرآیند پالایشگاهی از معتبرترین شرکت های سازنده کاتالیست در جهان می باشد. فروش کاتالیست فرآیند پالایشگاهی شرکت های معتبر نظیر UOP و Axens توسط شرکت زیگ دانش اهورا صورت می پذیرد.